تقویت سیستم ایمنی با مصرف زینک
بی‌شک جایگاه تغذیه در جهت تقویت سیستم ایمنی، به خصوص در روزهای پر از خوف و وحشت ناشی از ویروس کرونا، کاملاً از اهمیت بسیار والایی برخوردار شده است، بنابراین قصد داریم شما را در این مطلب از سایت مریم سبکتکین کارشناس رژیم آنلاین و رژیم درمانی اصفهان به اعماق اهمیت مصرف روی یا همان زنیک در ایجاد سد دفاعی محکم در برابر این بیماری ببریم. پس تا انتهای مطلب همراه باشید.
زینک (روی)
کفایت در زینک دریافتی، منجر به ایجاد تعادل در عملکرد سیستم ایمنی می‌شود. به طور مثال باعث می‌شود نسبت نوتروفیل‌ها به لنفوسیت‌ها در حد متعادلی حفظ شود. در حالی که افزایش بیش از حد نوتروفیل‌ها نسبت به لنفوسیت‌ها می‌تواند باعث آسیب رسیدن به بافت‌ها شود و از طرف دیگر سیستم دفاعی بدن نتواند در برابر ویروس مهاجم، پاسخ درخوری بدهد.
از طرف دیگر کمبود زینک منجر به کاهش ترشح اینترفرون نوع یک (شامل اینترفرون آلفا و بتا یک) شده و در نهایت می‌تواند پاسخ سیستم ایمنی در برابر عامل مهاجم را تضعیف کرده و سبب گسترش ویروس در بافت‌های بدن گردد. یکی از علل بروز طوفان‌های التهابی معروف به طوفان سایتوکینی در بیماران مبتلا به COVID-19، کمبود زینک می‌باشد.
ارزیابی وضعیت زینک:
با اینکه گفته می‌شود اگر سطح زینک سرمی کم‌تر از µg/l 5/642 باشد نشان‌دهنده کمبود زینک در فرد است، اما نمی‌توان زینک سرمی را معیاری برای تعیین کفایت یا کمبود این ماده معدنی در فرد دانست، زیرا زینک سرمی بیانگر ضعیفی از وضعیت زینک درون سلولی می‌باشد. از طرف دیگر سطح زینک سرمی در طول روز تغییر می‌کند و همین مورد، از ارزش تشخیصی این آزمایش می‌کاهد. وعده غذایی اخیر و وضعیت هیدراته بودن بدن (اینکه فرد دچار کمبود آب بدنی است یا نه) نیز می‌تواند بر سطح زینک سرمی اثر بگذارد. با این حال بهتر است سطح زینک سرمی بیش از mg/dl 70 باشد تا بتواند اثرات حفاظتی بهتری از خود را نشان دهد (International Journal of Molecular Medicine- سال ۲۰۲۰).
وضعیت زینک موجود در لنفوسیت‌ها
شاخص دیگری که حساسیت بیشتری در مقایسه با زینک سرمی دارد، بررسی وضعیت زینک موجود در لنفوسیت‌ها یا گرانولوسیت‌ها است (دو رده سلولی از سیستم ایمنی) می‌باشد. کاهش سطح آلکالین فسفاتاز نیز می‌تواند مهر تاییدی بر کمبود زینک در فرد باشد.
زینک کافی، به ساخت آنتی‌بادی (پادتن) بعد از تزریق واکسن کمک می‌کند: مطالعه‌ای مروری که در سال ۲۰۲۱ در نشریه British Journal of Nutrition به چاپ رسیده است، از کمبود زینک به عنوان یک عامل خطر برای افزایش احتمال ابتلا به COVID-19 و یا حتی تشدید این بیماری در مبتلایان یاد کرده است.
نکته بسیار مهم دیگری که می‌توان به آن اشاره کرد این است که کمبود زینک می‌تواند منجر به ضعف در ساخت و ترشح آنتی‌بادی‌های اختصاصی علیه ویروس کرونا شود.
این موضوع به خصوص در کسانی که واکسن کرونا را تزریق می‌کنند از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است، اما از طرف دیگر دریافت بیش از حد زینک نیز می‌تواند برعکس عمل کرده و منجر به سرکوب عملکرد لنفوسیت‌های T و B شده و قدرت خورندگی عوامل بیماری‌زا توسط سلول‌های ایمنی فاگوسیت را کاهش دهد، بنابراین کمبود و بیش بود در دریافت زینک، هر دو می‌تواند مخرب باشد و منجر به تضعیف سیستم ایمنی گردد.
علائم کمبود زینک و رابطه آن با ویتامین A:
بیماری‌های کبدی، به علل گوناگونی می‌تواند منجر به کمبود زینک شود. کاهش آلبومین سرمی (آلبومین مثل یک تاکسی برای حمل و نقل عمل می‌کند و در کبد ساخته می‌شود)، کاهش زینک دریافتی و همچنین افزایش دفع ادراری زینک از علل شایع کمبود این ماده معدنی است.
۸۰ درصد از زینک سرمی با اتصال به آلبومین در حرکت است و بنابراین کمبود آلبومین، منجر به کمبود زینک نیز خواهد شد. زخم‌های پوستی، زخم‌شدگی در گوشه دهان (angular cheilitis)، تأخیر در فرایند بهبود زخم‌ها، شب کوری (ناشی از کمبود ثانویه ویتامین A)، تغییر در حس چشایی و بویایی، تغییرات وضعیت روانی، مقاومت به انسولین و تجمع مازاد آهن (به خصوص در بیماری‌های کبدی) از علائم و عوارض کمبود زینک به حساب می‌آید. زینک، همچون وسیله نقلیه‌ای برای ویتامین A محسوب می‌شود، یعنی اگر فردی دچار کمبود زینک شود، حتی اگر ویتامین A کافی در رژیم غذاییش وجود داشته باشد، دچار علائم کمبود ویتامین A نیز خواهد شد. ویتامین A، ویتامینی محلول در چربی می‌باشد که در عملکرد سیستم ایمنی نیز نقش مهمی ایفا می‌کند.
نکته جالب اینجا است که بسیاری از عواملی که منجر به کمبود زینک می‌شوند، عواملی هستند که قادر به افزایش آسیب‌پذیر کردن افراد در برابر ویروس کرونا نیز هستند و این قضیه، اهمیت زینک را دو چندان می‌کند. از سویی دیگر، احتمالاً زینک بتواند از ایجاد لخته‌های نابجا در عروق خونی جلوگیری کند. شکل‌گیری لخته‌های خونی در بیماران مبتلا به COVID-19 دیده شده است (نشریه Frontiers in immunology- سال ۲۰۲۰).
علل کمبود زینک:
بارداری، سوء‌تغذیه، بیماری‌های روده مانند بیماری التهابی روده، سالمندی، چاقی، آسم، بیماری انسداد ریوی مزمن (COPD)، بیماری‌های قلبی- عروقی، کلیوی، ایدز، استعمال دخانیات، دیابت، سرطان و مصرف داروهای ادرار‌آور از برخی از عوامل مؤثر در بروز کمبود زینک هستند.
مصرف خودسرانه زینک، خطرناک است
در مصرف مکمل زینک نباید زیاده روی و به خیال این که فواید و اهمیت فراوانی دارد، آزادانه و در دوزهای بالا مصرف کرد (به خصوص در کسانی که دچار ریزش مو هستند یا شکایت از ضعف و شکنندگی ناخن‌ها دارند و بدون علت یابی صحیح، رو به مصرف بیش از حد مکمل زینک می‌آورند). دوز مصرف مکمل روی در بالغین بهتر است در بازه ۱۲-۱۰ میلی‌گرم باشد. نکته مهم دیگر این است که مصرف بیش از اندازه زینک می‌تواند منجر به کمبود آهن و مس شود.
کمبود مس سبب سرکوب عملکرد سیستم ایمنی شده و خطر ابتلا به بیماری را افزایش می‌دهد. تغییر در مزه دهان، دل درد، تهوع، اسهال و بروز علائم شبه آنفولانزا از سایر عوارض زیاده‌روی در مصرف زینک به حساب می‌آید. یادتان باشد؛ مصرف خودسرانه و فراتر از نیاز زینک می‌تواند سطح کلسترول خوب خون (HDL) شما را کاهش داده و محیط عروق را برای نشست ذرات چربی بر دیواره آن آماده سازد. احتمال کاهش قند خون در بیماران مبتلا به دیابت توسط مصرف مکمل زینک که تحت درمان با داروی خوراکی یا انسولین هستند وجود دارد، بنابراین پایش منظم قند خون در این بیماران از اهمیت بالایی برخوردار است.
مریم سبکتکین کارشناس تغذیه اصفهان را در اینستاگرام دنبال کنید
مطالعه بیشتر :
رژیم آنابولیک برای چه کسانی مناسب نیست؟
